KỸ NĂNG GOOGLE DÀNH CHO BÁC SĨ, DƯỢC SĨ

Mình xin chia sẻ nhanh vài tip nhỏ.

Rất nhiều thông tin sẽ không bao giờ tìm được câu trả lời tin cậy nếu chỉ tra tiếng Việt, sẽ chỉ có lèo tèo thông tin chủ yếu từ website tư nhân không rõ độ tin cậy, báo chí phổ thông, may lắm thì là vài hiệp hội chuyên ngành, website bệnh viện… nhưng nội dung ít ỏi và chậm cập nhật. Trong khi đó, các nguồn tiếng Anh lại vô cùng đồ sộ và rất chất lượng, với:

– Các thư viện dữ liệu (VD: Pubmed, Cochran)

– Các tạp chí chuyên ngành

– Các cơ sở tra cứu (VD: Uptodate, Medscape cho bác sĩ hay RxTx, Lexicomp cho dược sĩ).

– Các website chính phủ (VD: FDA của Mỹ hay Health Canada của Canada)

– Các hiệp hội chuyên ngành với các hướng dẫn lâm sàng

Với các tạp chí, ai cũng biết cần đánh giá độ tin cậy theo chỉ số IF (Impact Factor) hay hệ thống ISI, Scopus … nhưng điều này thường phù hợp với người chuyên đọc và làm nghiên cứu. Với người chỉ cần tra tin tức hàng ngày, cần hiểu có 3 loại tạp chí:

SCHOLARLY JOURNAL: tạp chí học thuật, chuyên đăng các bài báo gốc (original articles)/nghiên cứu với tính học thuật chuẩn mực. VD: NEJM, The Lancet, BMJ…

TRADE JOURNAL: nôm na cũng là tạp chí chuyên ngành nhưng ngôn ngữ dễ hiểu hơn, dành cho người làm thực hành như bác sĩ, dược sĩ lâm sàng hơn là làm nghiên cứu.

POPULAR JOURNAL: dành cho đối tượng phổ thông đại chúng.

VD:

– Về “hiện tượng 1 trứng 2 tinh trùng”, một bài nghiên cứu gốc sẽ được đăng tải trên DUY NHẤT trên 1 tạp chí học thuật như NEJM, với thuật ngữ khá là khó nhằn với phần lớn người không quen đọc nghiên cứu.

– Tới tạp chí trade journal như BioNews, một nhà chuyên môn (còn có phải chuyên gia hay không thì còn tuỳ uy tín của tạp chí ) là BS. Maria Botcharova có viết bài về nghiên cứu này dưới dạng review hoặc bình luận, giúp các bác sĩ lâm sàng dễ nắm và hiểu nghiên cứu này hơn.

– Cuối cùng, rất nhiều tạp chí phổ thông như BBC News, CNN cũng đưa thông tin này cho cộng đồng. Bài có thể do bất cứ ai viết: nhà báo, cộng tác viên…

LƯU Ý: Cùng tạp chí, vẫn có nhiều dạng bài với mức độ chuyên sâu khác nhau. Vd: original articles là bài báo/nghiên cứu gốc; các bài reviews/editorials là các bài bình luận xoay quanh một bài báo gốc; perspectives (góc nhìn), correspondence (thư của độc giả)… Mỗi tạp chí cũng định nghĩa và yêu cầu khác nhau với các dạng bài này.

Về mức độ tin cậy thì scholarly > trade > popular.

Về mức độ dễ hiểu thì popular > trade > scholarly.

VD: Cùng là khái niệm “1 trứng thụ tinh bởi 2 tinh trùng”, nghiên cứu trên NEJM dùng thuật ngữ rất ngoằn ngoèo như “dispermic fertilization”, “sequizygotic twin”… Ở tạp chí trade journal thì viết “semi-identical twin”, còn tạp chí phổ thông thì thẳng thắn luôn là “1 egg 2 sperm” .

Như vậy, tuỳ MỤC ĐÍCH, ĐỐI TƯỢNG và YÊU CẦU về độ tin cậy lẫn độ sâu thông tin mà chúng ta sẽ tìm đọc trên loại tạp chí PHÙ HỢP.

———————————

CHỐT: Chỉ cần hiểu là có 3 loại tạp chí như vậy. Nhưng trên thực hành thì dù BẤT CỨ TẠP CHÍ NÀO, chỉ cần xét qua 5 yếu tố sau:

TẠP CHÍ NÀO? Vào mục About Us xem tạp chí có ban biên tập (editorial) “tử tế” không? Chính sách biên tập có chặt chẽ, hay ai viết gì cũng được?

DO AI VIẾT? Chuyên gia hay nhà báo/cộng tác viên?

CÓ BÌNH DUYỆT KHÔNG (peer-review)?

DẠNG BÀI GÌ?: nghiên cứu gốc hay bài bình luận? hay thư gửi từ độc giả?

CÓ CẬP NHẬT?: cần tìm một lượt nhiều bài cùng chủ đề để tìm thông tin mới nhất.

Google thực sự là công cụ hữu ích và tiện lợi. Nhưng người làm chuyên môn khi “google” phải có kỹ năng nhất định khác với đại chúng .

Mình xin chia sẻ vài kinh nghiệm đúc kết của mình khi tìm từ khoá. Nhiều cách đơn giản nhưng hiệu quả không ngờ, giúp mình hầu như luôn tìm được các chủ đề khó tra nhất

—————————————-

Ví dụ 1: não = brain, vậy mình sẽ tìm thuật ngữ bằng gõ:

Brain term

Brain medical term

Brain jargon

Brain another word/ what is another word for brain

Nếu ngay cả từ tiếng Anh bình dân cũng không biết thì:

Tra từ điển

Google dịch

Tìm “não tiếng anh là gì” nghe buồn cười nhưng nhiều trường hợp hiệu quả bất ngờ

Khi bạn muốn tìm cả 1 cụm từ dài hay 1 khái niệm thì đừng cố tìm bằng được từ bạn đang nghĩ, sẽ rất khó. Hãy tìm GIÁN TIẾP bằng cách đọc 1 vài bài trong lĩnh vực liên quan. Chẳng hạn:

Muốn tìm các thuật ngữ như “mở sọ, mở màng cứng” thì phải tra kỹ thuật mổ não nói chung bằng từ khoá:

– Neurological surgery technique

– Brain surgery technique

Muốn biết “tắc kinh, vô kinh, trễ kinh” tiếng Anh là gì, thì hãy tìm hiểu các vấn đề trong kinh nguyệt bằng từ khoá:

– Menstrual/period problems

– Abnormal or unusual menstruation/period

Kỳ 1 mình đã viết về 3 loại tạp chí tiếng Anh cần hiểu khi tra cứu: https://www.facebook.com/805745067/posts/10164390057610068/?extid=0&d=n. Các tạp chí tạp chí phổ thông hoặc tạp chí thương mại sẽ dùng từ ngữ khá đơn giản. Vào đọc bài trong này sẽ tìm được thêm nhiều manh mối từ khoá học thuật. Cho nên cứ mạnh dạn dùng các từ khoá BÌNH DÂN nhất trước nhé!

Muốn tìm “sinh đôi cùng trứng”:

Gõ “twin types” để tìm bài mô tả các loại sinh đôi khác nhau, trong bài thế nào cũng có từ khoá

Tạp chí phổ thông hoặc trade sẽ dùng từ “identical twin” và mở ngoặc thêm “monozygotic twin”

Thế là tìm được thuật ngữ để tra tiếp các tạp chí học thuật.

Nên đọc nhiều loại tạp chí khác nhau từ đơn giản đến cao siêu học thuật, mỗi cái đều có ưu nhược điểm riêng (miễn là tạp chí tin cậy!).

Ví dụ: trên diễn đàn có bạn hỏi: hai chị em sinh đôi cùng trứng, nếu con của người chị đem test DNA với người em (dì) thì kết quả sẽ thế nào

Cách mình tra: tìm tất cả các từ khoá có thể liên quan, dù ngô nghê nhất nhưng đừng lo, nó sẽ dẫn bạn tới những chỗ hay không ngờ:

Twin DNA test offspring

Identical twin DNA same 100% or not

Identical twin mom DNA test

Identical twin marternity paternity DNA test

My mom is identical twin

Cách cuối nếu bí quá: vào các diễn đàn như Quora, Reddit hỏi. Các diễn đàn này rất mạnh và có các cộng đồng theo từng lĩnh vực kể cả y khoa, trả lời tất tần tật từ câu hỏi vu vơ tới chuyên môn. Ít nhất, chắc chắn sẽ có người cho bạn được từ khoá.